Welke trends en ontwikkelingen zijn er gaande op de arbeidsmarkt in 2021 en wat is de verwachting voor de toekomst? En hoe kunnen we daar toekomst proof op inspelen? In deze arbeidsmarktupdate 2021 geeft Petra Otten, directeur advies en coachbureau inTouch HRM en Noloc register loopbaancoach, antwoord op deze vragen.
Dit artikel bestaat uit twee delen. Dit is deel 1, waarin we ingaan op de veranderkrachten die de beweging van de arbeidsmarkt beïnvloeden en zoomen we in op de banen van de toekomst en de daarvoor benodigde skills. In deel 2 gaan we in op wat er voor nodig is om kansen te kunnen benutten op de arbeidsmarkt van morgen.
Vijf krachten die de arbeidsmarkt beïnvloeden
De grote dynamiek op de arbeidsmarkt is het gevolg van vijf veranderkrachten die gezamenlijk zorgen voor de beweging waar we middenin zitten. Lynda Gratton, hoogleraar aan London Business school, beschreef deze krachten in haar boek De werkrevolutie (The future of work, 2011).
Technologische ontwikkeling
Technologische ontwikkeling drukt de grootste stempel op de huidige veranderingen die we zien op de arbeidsmarkt. Zo kon dankzij technologie vrijwel iedereen met een bureau job zich razendsnel aanpassen aan de gevolgen van de Covid-19 pandemie. Momenteel werkt een groot deel van mensen waarvoor aanwezigheid op hun werkplek niet direct noodzakelijk (of mogelijk) is al bijna een jaar thuis op afstand. Mensen hebben razendsnel digitale skills moeten ontwikkelen om met de nieuwe situatie te kunnen omgaan. Werken en leren op afstand met videotools als MS Teams en Zoom maar bijvoorbeeld ook digitalisering van ‘stenen’ winkels naar online verkoopplatforms. Ook de ontwikkeling van allerlei dashboards en apps is versneld in gang gezet. Hierdoor is een pas op veel langere termijn verwachte ontwikkeling al dagelijkse realiteit geworden.
Globalisering
Landen en hun inwoners zijn wereldwijd meer in contact met elkaar dan ooit. Duidelijk wordt dat we door die verbondenheid ook in toenemende mate afhankelijk zijn van elkaar, zoals bleek tijdens de Covid-19 pandemie. Maar globalisering schept ook kansen. De mogelijkheden om je te ontwikkelen en met mensen van over de hele wereld contact te leggen en samen te werken zijn letterlijk eindeloos. Kennis is wereldwijd transparanter en eenvoudiger toegankelijk. Er ontstaan wereldwijd innovatieclusters waarin mensen met zeer diverse achtergronden fysiek maar ook op afstand met elkaar samenwerken. Organisaties zullen zich in toenemende mate moeten instellen op talentvolle medewerkers die liefst zelf bepalen waar en wanneer zij werken, aan welke bedrijven zij zich willen verbinden en hun kennis en ervaring inzetten. En daarmee wordt ook aandacht voor diversiteit en onderlinge verbondenheid (inclusiviteit) op de werkvloer steeds belangrijker.
Demografie
Omdat we steeds ouder worden en tot hogere leeftijd blijven werken, verandert de manier waarop we leren en werken momenteel sterk. Vroeger ging je naar school om daarna 25 tot 40 jaar bij dezelfde baas te gaan werken. Het werk veranderde nauwelijks en je kon de in je jonge jaren opgedane kennis blijven benutten. Je werd hooguit een keer senior medewerker of leidinggevende. Maar dat verandert snel. We werken niet alleen langer door, maar veranderen ook vaker gedurende onze loopbaan van baan. Soms leren we zelfs een geheel nieuw vak omdat ons oude werk verdwijnt. Leren en werken zijn gedurende onze loopbaan steeds meer verweven met elkaar en dit zorgt dat leren en ontwikkelen gedurende onze levensloopbaan een steeds belangrijkere plek inneemt.
Maatschappelijke opvattingen over werk
Hoe we als samenleving tegen werk aankijken bepaalt de inrichting van de arbeidsmarkt door de overheid. Denk aan arbeidsvoorwaarden, fiscale maatregelen en het arbeidsrecht. Voorbeelden vormen discussies over parttime werken, ouderschapsverlof (ook voor mannen) of over het recht op thuiswerken. Momenteel wordt weer veel gesproken over de noodzaak tot een “hervorming van de arbeidsmarkt” als gevolg van de grote toename van zelfstandig professionals naast werknemers. Hierdoor zijn de arbeidsmarktverhoudingen ‘uit balans’ volgens sommigen. De thema’s waarover we het hebben in relatie tot de arbeidsmarkt veranderen dus onder invloed van maatschappelijke gebeurtenissen en opvattingen hierover.
Energiebronnen
Er ligt een ambitie om in 2050 een volledig circulaire economie te hebben en er is sprake van een energietransitie van kolen en gas naar duurzame energie zoals wind en zonne-energie. Met name deze transities zullen zorgen voor een behoorlijke opschudding van de arbeidsmarkt in de komende jaren, doordat veel traditionele banen zullen verdwijnen en er nieuwe banen voor in de plaats komen.
De banen van de toekomst
Bovenstaande krachten zullen de arbeidsmarkt verder blijven beïnvloeden met alle gevolgen van dien voor het ontstaan en verdwijnen van werk. Volgens De Intelligence Group, een bedrijf dat data verzamelt over de arbeidsmarkt, zijn met name drie categorieën werk toekomstbestendig:
De eerste categorie betreft diensten die te maken hebben met persoonlijke verzorging, begeleiding en service. Voorbeelden zijn schoonheidsspecialisten, kappers, personal shoppers, allerlei soorten coaches, counselors en personal trainers, remedial teachers en gespecialiseerde zorgprofessionals.
Een tweede categorie bestaat uit banen die te maken hebben met beleving (online en offline) van mensen. Zoals eventplanners, medewerkers in de entertainment en vrijetijdsbranche. De toekomstbestendigheid van deze banen hangt in belangrijke mate af van of mensen in staat zijn zich nieuwe skills eigen te maken om online en offline meer te integreren.
Een laatste categorie betreft banen die te maken hebben met de transities waarin we als wereld verkeren en die invloed hebben op ons werk en leven. Transitie naar online en robotisering/AI, maar ook de energie transitie. Met name deze categorie maakt een enorme ontwikkeling door, waarbij veel nieuwe functies zullen ontstaan waarvoor ook nieuwe, gespecialiseerde, skills nodig zijn. Denk o.a. aan monteurs en installateurs van zonnepanelen en warmtepompen, datasecurity en privacy officers, dronepiloten, front end en back end engineers, customersucces managers, digital marketing en e-commerce medewerkers of wat te denken van AI ontwikkelaars, data-scientists en machine learning engineers. Op vacaturesites zoals Magnet.me/nl vind je in toenemende mate deze en nog vele andere nieuwe functiebenamingen en dat zal de komende tijd alleen maar toenemen.
De top tien skills in 2025
Om te kunnen blijven voldoen aan de vereisten van de dynamische arbeidsmarkt zullen mensen dus nieuwe skills moeten blijven ontwikkelen. Skills zijn te definiëren als: kennis, houding, vaardigheden en mogelijkheden om taken uit te voeren (definitie van House of skills). Deze definitie komt sterk overeen met die van het begrip ‘competenties’.
Het World Economic Forum formuleert in haar jaarlijkse Future of jobs report een top tien van toekomstproof skills, samengevat in vier categorieën:
Skills gericht op probleemoplossend vermogen
Hierbij gaat het om skills die complexe problemen helpen oplossen zoals analytisch denken, innovatie (ideeën genereren, redeneren), kritisch denken, creativiteit, originaliteit en Initiatief.
Persoonlijke skills, gericht op zelfmanagement
Dit betreft skills die bijdragen aan het vermogen om jezelf te kunnen handhaven in een situatie waarin dingen continu veranderen en die vereisen om te kunnen omgaan met continue onzekerheid. Skills als veerkracht, stressbestendigheid en flexibiliteit, maar ook actief leren en leerstrategieën.
Skills gericht op samenwerken met anderen
We werken steeds vaker korte of langere tijd samen in wisselende teams, fysiek bij elkaar op locatie en/of op afstand en soms zelfs internationaal. Hierbij gaat het dan om skills als leiderschap en sociale invloed (communicatie, overtuigingskracht).
Digitale en overige technologische Skills
Het WEF verwacht dat in 2050 er sprake is van een verhouding robot-menskracht van 50-50%. Nu is dat nog 30% robot – 70% menskracht. Dit vraagt om skills gericht op gebruik, monitoring en controle van technologie, maar ook van skills gericht op ontwerp en programmeren. Het zal steeds normaler worden om een collega te hebben die robot is in plaats van mens. Of dàt de vrijdagmiddagborrel echt gezelliger maakt is nog te bezien… maar wie weet!
Tot zover deel 1 van dit artikel over de toekomst van de arbeidsmarkt. In deel 2 gaan we in op de kansen die de huidige dynamische arbeidsmarkt biedt en wat er voor nodig is om die te benutten.
>> Hulp nodig als werkgever of werkende bij het bepalen van kansen op de dynamische arbeidsmarkt? Neem contact met ons op.
